مجید شاکری: پساکرونا سیاست‌ مالی انبساطی می‌خواهد نه ابزار سیاسی و آزادکردن زندانی

حقیقت محتوم
دکتر مجید شاکری، اقتصاددان، درخصوص تبعات محتوم اقتصادی در دوران پساکرونا گفت: به‌طورکلی ما با یک وضعیت تلخ و یک حقیقت محتوم مواجه هستیم. ما قطعاً در حوزه کرونا دچار چالش‌های اقتصادی جدی خواهیم شد که تبعات اجتماعی جدی نیز ایجاد خواهد کرد. از طرفی، چون دولت ما درآمدی برای خرج کردن ندارد، به‌دلیل فشارهای اجتماعی به‌سمت مصرف از پایه پولی یا استفاده از وام‌ها خواهد رفت. در حقیقت، فشاری پوپولیستی وارد می‌شود و دولت باید بیش از درآمد خود خرج کند.

وی افزود: طبیعتاً این وضعیت منجر به پولی شدن، کسری بودجه و تورم بیشتر می‌شود. از طرفی، به نظر می‌رسد هیچ راه‌حل سیاستی وجود ندارد و به‌ناچار اولویت با راه‌حل‌های سیاسی است؛ مثل برگشتن به قانون اساسی و داشتن نگاهی متفاوت یا آزاد کردن زندانیان و میدان دادن به همه گروه‌هاست و چیزهایی شبیه به این موارد.

دست‌خالی در ابزار حکمرانی
مجید شاکری درباره اینکه در چنین مواردی از چه ابزارهایی می‌توان استفاده کرد، گفت: اشکالی که به این موضوع گرفته می‌شود این است که این توصیه‌ها را می‌توان در خصوص برخورد شهاب‌سنگ، یا ماجراهای آبان ماه و سقوط هواپیما و همه چیز می‌توان داشت. اما سؤال این است که دست ما ایرانی‌ها به لحاظ سیاستی و ابزار حکمرانی آن قدر خالی است که از ابتدا می‌گوییم قطعاً بعد از کرونا وضعیتی پریشان خواهیم داشت. و چون ابزار حکمرانی نداریم، به سراغ ابزارهای سیاسی می‌رویم. اما سؤال اینجاست که آیا واقعاً می‌توان برای پاسخ مستقیم به سؤالات اقتصادی دسته‌ای از ابزارهای سیاستی را ارائه کرد و ما از آنها استفاده نمی‌کنیم؟

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: جان کلام برخی کارشناسان در حوزه اقتصادی این است که دولت نمی‌تواند بیش از درآمدش خرج کند و اساساً منابعی برای این خرج ندارد و ناچاریم که چنین و چنان بشود. مسئله از لحاظ اقتصاد متعارف، بدون اینکه مایل به اختراع مجدد چرخ باشیم دقیقاً این است که سیاست مالی انبساطی داشته باشیم و دقیقاً یعنی دولت بیش از درآمدش خرج کند. یعنی حتی اگر امروز صبح به‌طور مثال خداوند ۱۰۰ هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی به جیب جمهوری اسلامی حواله می‌کرد، پاسخ اقتصاد این بود که باید بیش از این مقدار خرج کرد. چون سیاست مالی انبساطی یعنی این.

سیاست مالی
شاکری گفت: سیاست مالی مجموعه چیزهایی است که به موضوع بودجه دولت برمی‌گردد. یعنی سیاست بودجه‌ای روی این موضوع بحث می‌کند که دولت چگونه به طرفین درآمدها و هزینه‌های خود نگاه می‌کند. ما می‌توانیم سیاست مالی انبساطی و سیاست مالی انقباضی داشته باشیم. سیاست مالی انبساطی یعنی دولت بیش از آنچه درآمد دارد، خرج کند. باید متذکر شد در سیاست مالی از نوع عملکرد دولت، مستقل از بانک مرکزی صحبت می‌کنیم.

سیاست پولی
وی همچنین، سیاست پولی را مجموعه اقداماتی خواند که بانک مرکزی انجام می‌دهد و افزود: اعم از اینکه میزان تزریق ذخایر یا آن پولی که در گذار بین بانکی استفاده می‌شود، از منظر میزان و سرعت رشد چگونه تنظیم می‌شود، و نرخ بهره بازار غیربانکی را چه عددی تنظیم می‌کند و اگر هدف‌گذاری، کدهای پولی است، روی چه عددی تنظیم می‌کند. ما پایه پولی داریم که جمع اسکناس و مسکوک و ذخایر بانک‌ها نزد بانک مرکزی است و یک نقدینگی داریم که جمع این موارد است.

وی اضافه کرد: معمولاً در شرایطی که به دلیل شوک تقاضا، دچار مشکل هستیم باید سیاست پولی انبساطی داشته باشیم و بانک مرکزی پایه پولی تولید کند و شروع به چاپ پول کند. البته امروز پول چاپ نمی‌شود و در درگاهی با یک اینتر، پول خلق می‌شود. سیاست مالی انقباضی یعنی بانک مرکزی ذخایر را جمع کند و شروع به فروش دارایی‌های خود کند و برگه‌های ریال و ذخایر را در مجموع برای کم کردن میزان نقدینگی و کم کردن پایه پولی جمع کند.

وضعیت ایران در سیاست پولی و مالی
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: کشور ایران تقریباً پایه پولی ندارد و تقریباً در تمام این مدت شکل اصلی تراز کردن بودجه این‌گونه بوده که نفت را می‌فروخته و ارز آن را به بانک مرکزی می‌داد و ریال آن تولید می‌شد و به دست دولت می‌رسید. اساساً سیاست مالی ما ذیل سیاست پولی تعریف می‌شد و در ترازنامه بانک مرکزی بود. تنها چیزی که می‌توان گفت، سیاست‌گذاری نسبی داشت، موضوع سیاست پولی و مورد نرخ ارز بود، که هدف‌گذاری ارزی نامیده می‌شود. ولی ما اساساً از ظرفیت سیاست پولی تا به امروز به‌هیچ‌وجه استفاده نکرده‌ایم. هرگز خلق نشده و استفاده نشده است و دولت به این سمت نرفته که در اقتصاد ایران بیش از آنچه درآمد دارد، خرج کند. شرایط زیادی وجود دارد که ناچار از سیاست پولی انبساطی هستیم.

وی افزود: وقتی کشور ما دچار رکود تورمی است، ناچار است سیاست مالی انبساطی و سیاست پولی انقباضی داشته باشد. کشور ایران مطلقاً از ظرفیت سیاست مالی خود استفاده نکرده است. درحالی‌که کشورهایی همچون عراق و افغانستان که بسیار ضعیف‌تر از ما هستند، از این ظرفیت استفاده می‌کنند.

کرونا به‌مثابه فرصت برای سیاست مالی
شاکری درباره ویژگی خاص بیماری کرونا به‌لحاظ اقتصادی گفت: کرونا ویژگی مهمی دارد. در بخش‌هایی از اقتصاد به‌طور ناگهانی با انباشت شدید تقاضا روبه‌رو می‌شوید. در حوزه بهداشت و در مورد بیمارستان و نیاز به کالاهای شوینده و مصرفی و امثالهم و حوزه سرگرمی و حوزه‌های شبیه به این، به‌طور ناگهانی با تورم تقاضا روبه‌رو شده‌اید و در بخش‌های دیگری عمیقاً به لحاظ از بین رفتن تقاضا، دچار مشکل می‌شوید. ویژگی کرونا این است که می‌توان فهرستی از خط مقدم گروه‌ها و رشته فعالیت‌هایی که تقاضا برای آنها زیاد است و لیستی از خط مقدم گروه‌هایی که دچار کاهش تقاضا هستند، تهیه کنید. به‌طور مثال، بدون بحث می‌توان گفت خدمات هتلینگ و رستوران‌ها و خدمات مسافرتی از دست می‌روند و دچار مشکل جدی خواهند شد. برآورد اولیه از تعداد شغل‌هایی که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم در این سو از بین می‌روند، حدود ۳.۵ میلیون شغل است که عدد مهمی است. تنها کاری که نباید کرد، نشستن و دست روی دست گذاشتن و تماشاست. باید کاری کرد. ظرفیت سیاست مالی در اینجا به کار می‌آید. شما خدماتی دارید که عمیقاً نیاز به پول دارید تا آنها را خلق کنید. سیاست‌گذار باید با سیاست پولی این بخش‌ها را به هم وصل کند.

ادامه دارد...